کد مطلب:37867 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اهل بيت

امام عليعليهالسلام در خطبه هشتاد نهج البلاغه، شهادت دو زن را برابر با شهادت يك مرد قرار داده است. اين سخن چه توضيحي دارد؟

شهادت در قوانين قضايي اسلام در زمره حقوق قرار ندارد. شهادت حق نيست، بلكه تكليف است، يعني انسان وظيفه دارد براي احقاق حقوق ديگران شهادت بدهد. قرآن كتمان شهادت را حرام اعلام نموده است.

بقره، ص 283.

اگر شهادت برخي در دادگاه پذيرفته نميشود، يا كم تر پذيرفته ميشود، گوياي سهل تر بودن تكليف و مسئوليت است، نه تضييع حقوق آنان.

اسلام در برخي امور مردان را از تكليف شهادت معاف دانسته و آن را در انحصار زنان قرار داده است. در برخي امور زنان را از آن معاف دانسته و آن را به انحصار مردان درآورده و در برخي امور شهادت دو زن را برابر با يك مرد قرار داده است.

همه اين قوانين بر پايه حكمت است. نظام تشريع بر پايه نظام تكوين بنا شده است. دقت در اين امور عقيده ما را در حقانيت ايدئولوژي اسلام متزلزل نميكند، بلكه بيشتر ما را معتقد ميگرداند كه در چهارده قرن پيش پيامبر اسلامصلي الله وعليه وآله به گونهاي قوانين و ايدئولوژي اسلام را بيان داشت كه امروزه با پيشرفت علوم حقانيت آن روشن تر و تطابق آن با نظام تكوين آشكار شده است.

توضيح: براي دو نظام وجود دارد و يكي نظام تكويني؛ يعني قوانين، وظايف و مسئوليت هايي كه از ناحيه خلقت بر آدمي فرمانروايي ميكند و ربطي به حوزه اختياري بشر ندارد. در اين حوزه براي هر يك از دو جنس مذكر و مؤنت، وظيفه نرنيه و مادنيه با امكاناتي كه دارند، در نظر گرفته شده است، به گونهاي كه انكار آن از هيچ فردي پذيرفتني نيست.

دوم نظام تشريع؛ يعني قوانيني كه مربوط به حوزه اختيار بشر است. اين نظام اگر منطبق و هماهنگ با نظام تكوين نباشد، فاقد ارزش است. ارزش و توانمنديش به ميزان انطباقش با ظرفيتهاي وجودي موجود در نظام تكوين است.

حال ميگوييم: در نظام تكوين همان گونه كه در پاسخ به سؤال اول بيان شد، همه اجزا و جوارح و اميال و احساسات و ادراكات زنان با مردان متفاوت است.

در اين ميان دو ويژگي در زنان به اين بحث مربوط است:

1 - برتري زنان در بُعد عاطفي؛

2 - شرم، حيا و عفت زنان كه از مردان برتري دارد.

كتاب نقد، همان، ش 12، ص 181.

ايدئولوژي اسلام كه از سوي خداوند حكيم ابلاغ شده، با در نظر گرفتن اين دو ظرفيت وجودي زنان در نظام تكويني، نظام تشريع را پايه ريزي نموده است، چون آناني كه از عواطف بيشتري برخوردارند، از صحنههاي احساسي و عاطفي زودتر تأثير ميپذيرند و به هيجان ميآيند. روانشناسان اين جمله را مدلّل همان، ص 58.

ساختهاند كه فراموشي با ميزان احساسات و هيجانات، نيز با ميزان شرم و حيات و عفت رابطه مستقيم دارد.

وقتي كه حوزه تكوين اين گونه است، در حوزه تشريع براي محكم كاري (به ويژه در اموري كه مربوط به حق الناس است) ميبايست چارهاي انديشيده شود، تا حقوق مردم در شهادتها، ضايع نگردد.

در اين جا سه صورت متصور است:

1 - به جهت غلبه عاطفه، عفت و هيجانات در زنان كه زمينه ساز فراموشي در برخي از امور هيجاني است بگوييم: به جهت تضييع حقوق آناني كه از طريق شهادت ميخواهند ادعاي خويش را ثابت كنند، شهادت زنان فاقد ارزش و اعتبار است. توجه داشته باشيد در اين جا تضييع حقوق زنان مطرح نيست، همان گونه كه در آغاز بيان شد. شهادت حق نيست، بلكه تكليف است.

اين سخن ممكن است از جهت ديگر موجب تضييع حقوق ديگران بشود و آن جايي است كه شهادت را در انحصار زن است.

2 - بگوييم: به شهادت زنان اعتبار داده شود، آن هم به قدر اعتبار مردان. اين سخن از اين جهت كه در تكوين عواطف و هيجانات، به ويژه در برخي از بزهها، زن به جهت برتري عفت و حيا نميتواند مانند مردان شاهد باشد و هيجاني ميشود و ناخواسته به او فراموشي دست ميدهد. پذيرفتني نيست، چون موجب تضيع حقوق آناني ميشود كه بر ضد آنان شهادت داده ميشود.

3 - راه حل معتدل: خداوندي كه انسان را آفريد و به همه اسرار نهفته درون آگاه است، فرموده: در اموري كه مربوط به حقوق مردم است (حق الناس نه حق الله) به شهادت زنان ارزش و اعتبار داده بشود، ليكن به جهت محكم كاري دو شاهد زن در اموري كه يك شاهد مرد لازم است، يا چهار شاهد زن در اموري كه دو شاهد مرد لازم است، با شرايطي ارزش و اعتيار دارد. اين عين عدل است و منطبق با نظام تكوين است.

نابرابري شهادت زن و مرد حكمت هايي دارد كه در راستاي احقاق حقوق مردم وضع شده است كه اگر تبليغات يك سويه انديشههاي فمينستي كنار برود و با ژرفكاريهاي دقيق روانشناختي و توانمنديهاي موجود در نظام تكوين به مسئله نگاه شود، پرده از عظمت احكام نوراني اسلام برداشته ميشود و حقانيت اين سخن روشن ميشود كه به جهت حفظ حقوق و حرمت زن، زن بايد زن بماند و مرد، مرد.